برچسب: شعر کودک و نوجوان

مصطفی رحماندوست شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت امروز شعر کودک و نوجوان گفت: شعر کودک و نوجوان امروز مسائل و مشکلات زیادی دارد. البته اولین چیزی که به نظر فعالان این حوزه می‌رسد فراوانی کتاب‌های بازاری است، ولی فکر می‌کنم مسائل مهم‌ترین در این میان وجود داشته باشد. من هم زمانی با کتاب‌های بازاری در حوزه کودک و نوجوان مخالف بودم ولی امروز می‌گویم همه مخاطبان شعر کودک و نوجوان که فرهیخته نیستند؛ خانواده‌هایی که کتاب‌های بازاری دوست دارند هم باید باشند. به همین خاطر خیلی با کتاب‌های بازاری مخالفت نمی‌کنم، اما می‌گویم باید برای بالا رفتن سطح فرهنگی خانواده‌ها و انتخاب بهتر کتاب، برنامه‌ریزی داشته باشیم.

وی، گرانی کتاب را مهم‌ترین مسأله در حوزه کتاب کودک و نوجوان دانست و افزود: با این گرانی‌ها وسع خانواده‌ها به کتاب خریدن نمی‌رسد. در این اوضاع سیاسی اجتماعی هم نمی‌شود بگوییم به کتاب یارانه بدهید. تازه این کار هم یک زمانی انجام شده و به نتیجه نرسیده است.

بهترین راه برای ترویج کتاب، گسترش کتابخانه‌ها است

این شاعر کودک و نوجوان در ادامه گفت: بهترین راه برای ترویج کتاب شعر کودک و نوجوان، گسترش کتابخانه‌ها است. کتابخانه‌ها یک مقدارش دولتی است که هستند و کارشان را می‌کنند. ما باید کارهای دیگری بکنیم. مثلاً لازم نیست حتماً یک کتابخانه خیلی مفصلی افتتاح کنیم. در یک آپارتمانی که چهارده پانزده واحد هم هستند، می‌توانیم یک میز کتاب کودک بگذاریم. مردم کتاب را بردارند، بخوانند و بیاورند. اگر بردند هم بردند؛ ده تا کتاب دیگر جای آن می‌گذاریم. من در دنیا دیده‌ام کتابخانه‌هایی را که اصلاً کتاب‌دار ندارند. از آنها پرسیدم کتاب‌ها را نمی‌برند؟ گفتند چرا، زمانی کتاب را می‌بردند و برنمی گرداندند، ولی حالا برمی‌گردانند. به نظر من هم شعر و هم قصه، خوب و بدش، اگر خوانده شود مهم است؛ اگر کتاب منتشر شود ولی کسی نخواند به چه دردی می‌خورد؟ مشکل ما علاقه‌مند نبودن به مطالعه است. اگر می‌خواهیم بچه‌ها و خانواده‌ها به کتاب علاقه‌مند شوند، بهترین کار این است که کتاب را در دسترس آنها قرار بدهیم. چون کتاب خیلی گران است و با این وضعیت کسی سمت کتاب نمی‌رود.

نقش خانواده‌ها در ترویج کتاب شعر کودک و نوجوان

رحماندوست با اشاره به گرانی کتاب، اوضاع زندگی نویسندگان و شاعران کودک و نوجوان را نامناسب توصیف کرد و گفت: یک زمانی تیراژ کتاب‌های من در چاپ اول ۵۰ هزار و ۶۰ هزار نسخه بود، اما امروز این تیراژ سقوط کرده است. زمانی که جمعیت کشور ما ۳۰ میلیون نفر بود، کتاب من چند میلیون تیراژ داشت. امروز چنین چاپ‌هایی برای شعر کودک و نوجوان، رویا است. اگر می‌خواهیم شعر کودک و نوجوان خوانده شود، باید برایش فکر کنیم. چون با این وضعیت برای شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان هم زندگی و کار سخت است. امروز نویسنده و شاعر کودک و نوجوان امکان زندگی کردن بر مبنای تألیف را ندارند. مشکل کتاب شعر این است که باید در دسترس بچه‌ها باشد. مدرسه‌ها آنقدر برنامه‌های درسی و غیردرسی و… دارند که وقت نمی‌کنند به ترویج کتاب‌خوانی فکر کنند؛ پس خانواده‌ها خودشان باید این خلأ را پر کنند. وقتی دور هم جمع می‌شوند، چهار تا عمه و خاله و دایی، این وظیفه را به عهده بگیرند. مثلاً می‌توانند یک ساک کتاب داشته باشند و وقتی مهمانی می‌روند با خودشان ببرند. برای ترویج کتاب کودک و نوجوان باید چنین فکرهایی بشود.

وی درباره آخرین کتابش در حوزه شعر کودک و نوجوان گفت: من به تازگی روی کتاب «درخت بخشنده» شل سیلورستاین کار کردم و آن را به شعر درآوردم، چون حس می‌کردم این کتاب شعر است. این کتاب یک ویرایش نهایی لازم دارد که اگر آن را انجام بدهم، برای چاپ آماده می‌شود.

محمد گودرزی دهریزی شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آخرین کتابی که در حوزه شعر کودک و نوجوانان چاپ کرده است، گفت: آخرین کار من یک مجموعه‌شعر سپید به نام «پرنده‌ای که پر نزد» برای نوجوانان است که کانون آن را چاپ کرده است. البته این مجموعه هم‌زمان با یک کتاب دیگر بیرون آمد که نام آن «درخت‌ها عروس می‌شوند» است و نشر گویا آن را منتشر کرده است. کتاب «درخت‌ها عروس می‌شوند» برای نوجوانان ۱۴ تا ۱۶ سال است، ولی کتاب «پرنده‌ای که پر نزد» برای نوجوانان ۱۲ سال به بعد است.

وی درباره گزارش روز گذشته خبرگزاری مهر از اوضاع اقتصاد نشر در حوزه شعر کودک و نوجوان، گفت: واقعاً با آقای رحماندوست خیلی موافق هستم که شرایط اقتصادی تأثیر خیلی جدی روی مسأله اقتصاد نشر داشته است. یعنی هم اقتصاد ناشر، هم اقتصاد نویسنده و هم اقتصاد مخاطب از این وضعیت تأثیر پذیرفته‌اند و این شعر کودک و نوجوان را با چالش مواجه کرده است.

شعر خردسال، کودک و نوجوان آسیب دیده‌اند

این شاعر کودک و نوجوان در ادامه گفت: البته شعر خردسالان، شعر کودکان و شعر نوجوانان هر کدام به یک شکل از این وضعیت آسیب دیده‌اند. مثلاً اگر بخواهیم بر اساس گروه سنی ببینیم، وضعیت کتاب‌های شعر نوجوان در مسأله تیراژ خیلی خیلی بد است. یعنی تقریباً تیراژ کتاب‌های نوجوان دارد به کتاب‌های شعر بزرگسال می‌رسد؛ در هر چاپ سیصد یا پانصد نسخه. در صورتی که این دو تا به لحاظ تیراژ هیچوقت قابل مقایسه نبودند و کتاب‌های کودک و نوجوان چند برابر کتاب‌های بزرگسالان تیراژ می‌خورد. این یک زنگ خطر برای شعر نوجوان است که باید برای آن فکری کرد. یعنی باید بنشینیم و هم‌فکری کنیم و ببینیم که چرا شعر نوجوان در این دوره و زمانه اینقدر کم‌فروش شده است.

دهریزی با اشاره به وضعیت کتاب‌های کودک و نوجوان در سال‌های گذشته گفت: ده پانزده سال پیش کتاب‌های شعر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۱۵ هزار نسخه تیراژ می‌خورد. نشرهای معمولی و کم‌تر شناخته‌شده هم در شعر نوجوان کمتر از ده هزار نسخه نمی‌زدند. ولی امروزه وضعیت کاملاً عوض شده است. همین الآن آخرین کتاب من که در نشر گویا چاپ شده، با ۳۰۰ نسخه منتشر شده است. تیراژ کتاب‌های کودکان از کتاب‌های نوجوانان بهتر است، تیراژ کتاب‌های خردسالان هم از هردوی آنها بهتر است. یعنی در شعر خردسالان، کتاب‌ها هنوز ۴ تا ۵ هزار تیراژ می‌خورد که برای شاعر قابل پذیرش است.

وی در پایان درباره اثری که مشغول نوشتن آن است، گفت: این روزها در حال نوشتن کتاب داستانی با موضوع جنگ هستم که نام آن «پدرها و پسرها» است. فعلاً دارم آن را می‌نویسم و ویرایش می‌کنم و زمان قطعی برای انتشار آن مشخص نشده است.

انسیه موسویان شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اوضاع امروز شعر کودک و نوجوان گفت: وضعیت شعرهای کودک و خردسال بهتر است اما شعر نوجوان در حال حذف شدن از ادبیات کودک و نوجوان ماست. البته این اتفاق به عوامل مختلفی بستگی دارد که باید آنها را بررسی کرد، ولی من با این صحبت‌ها که چند سالی است حرف از بحران مخاطب می‌زنند مخالف هستم. من شجاعانه می‌گویم ما اصلا بحران مخاطب نداریم. اگر کار خوب نوشته شود و به خوبی عرضه و معرفی شود، مخاطب خودش را پیدا می‌کند.

اعتقادی به بحران مخاطب ندارم

وی نپرداختن به شعر کودک و نوجوان را یکی از عوامل در کاهش فروش این آثار دانست و گفت: چطور می‌توانیم در جامعه‌ای که پانزده شانزده میلیون دانش‌آموز داریم، از یک کتاب تنها ۵۰۰ نسخه چاپ کنیم؟ این تعداد برای یک خیابان از تهران هم کافی نیست، چه برسد دیگر شهرستان‌ها. آن مخاطب خارج از تهران اصلا این کتاب را دیده؟ درباره‌اش شنیده؟ کتاب‌های این حوزه چقدر در تلویزیون و مطبوعات و… تبلیغ و معرفی شده‌اند؟ پس نمی‌توانیم بگوییم بحران مخاطب داریم، چون این مخاطب اصلا کتاب شعر کودک و نوجوان را ندیده است. اگر کار خوبی تولید شود و خوب معرفی شود، قطعا مخاطبش را پیدا می‌کند.

این شاعر در پاسخ به این سوال که چرا شاعران جوان کمتر از شعر کودک و نوجوان استقبال می‌کنند، گفت: یک تصور اجتماعی غلط وجود دارد که نمی‌گذارد شاعران به سمت شعر کودک و نوجوان بیایند. هنوز که هنوز است عده‌ای شعر کودک و نوجوان را دارای ارزش کمتری می‌دانند و سراغش نمی‌روند. در صورتی که شعر کودک و نوجوان حوزه خاص و مهمی است. کسانی که آگاهانه به سراغ شعر کودک و نوجوان می‌آیند، باید بدانند که این گونه ادبی بسیار تخصصی است.

شعر کودک و نوجوان یک حوزه کاملا تخصصی است

وی ادامه داد: در حوزه شعر کودک و نوجوان شما علاوه بر اینکه باید در شعر کاملا تسلط داشته باشید و اصول شعر را بدانید و شعر بزرگسال را بشناسید، باید تجربه‌های کودکانه هم داشته باشید و زبان و محتوای شعرتان هم ویژگی‌های مناسب شعر کودک و نوجوان را داشته باشد. نمی‌شود همین‌طوری یک موضوع را انتخاب کنید و برایش شعر بنویسید. شعری که حس‌های کودکانه ندارد و تجربیات نوجوانانه ندارد، موفق نمی‌شود.

موسویان زبان سهل و ممتنع را از ویژگی‌های اصلی شعر کودک و نوجوان معرفی کرد و گفت: زبان شعر کودک یک زبان ساده و روان و در عین حال عمیق است که هرکسی از عهده آن برنمی‌آید. آقای کشاورز چند هفته پیش در جلسه‌ای گفتند باید جا بیفتد که شعر کودک و نوجوان، یک حوزه کاملا تخصصی است. اگر دیگر شاعران را به پزشکان عمومی تشبیه کنیم، شاعران کودک و نوجوان پزشک تخصصی هستند. شما برای این تخصص نیاز به دانستن و تجربه کردن خیلی چیزها دارید.

وی در پایان گفت: برای اینکه شعر کودک و نوجوان رشد کند و شاعران خوبی در این حوزه تربیت شوند، باید درباره شعر کودک و نوجوان در جلسات و دورهمی‌ها و… درباره آن حرف بزنیم و نسل جدید شاعران را آگاه کنیم. با تولید شعر خوب و معرفی آن‌ها، قطعا مخاطب به سمت شعر می‌آید و دوباره شاهد تیراژ بالای کتاب‌های شعر کودک و نوجوان خواهیم بود.

کمال شفیعی شاعر کودک و نوجوان در گفتگو با خبرنگار مهر درباره کتاب‌های آماده چاپش، گفت: یک مجموعه‌شعر دارم که انشاالله تا نمایشگاه کتاب سال آینده منتشر می‌شود. همچنین یک مجموعه بالغ بر ۷۰ شعر سپید نوجوان دارم که عنوان آن «صلح زبان مشترک تمام درخت‌ها» است و بناست توسط انتشارات قدیانی چاپ شود.

وی افزود: یک کتاب دیگر به نام «گفتم مگس‌جان در چه حالی» دارم که ‌مجموعه شعر کودک است و انتشارات کانون آن را منتشر می‌کند. جز این‌ها، یک مجموعه شعر نوجوان هم دارم که هنوز اسمی برای آن انتخاب نکرده‌ام و تازه سرودن آن تمام شده است. در کنار مجموعه‌های شعر، یک کار پژوهشی هم دارم که بررسی شعر و ادبیات کودک و نوجوان کشور است.

این‌شاعر کودک و نوجوان در ادامه درباره میزان استقبال نوجوانان از شعر سپید گفت: در حال حاضر نوجوان‌ها ارتباط بیشتری با شعر سپید می‌گیرند، تا شعر نیمایی. چون شعر سپید دست‌اندازهای زبانی و موسیقایی را ندارد و برای آنها خواندنش خیلی راحت‌تر است. البته مهم این است که شاعر ساختار شعر سپید را رعایت کرده باشد. این نکته‌ای است که شاعر را به چالش می‌کشد و اگر ساختار شعر سپید رعایت شود، برای مخاطب نوجوان خواندن و فهم آن راحت‌تر است و با آن ارتباط برقرار می‌کنند.

شفیعی با بیان اینکه پیش از این هم تجربه چاپ شعر سپید برای نوجوان را داشته، گفت: قبلا هم یک مجموعه‌شعر سپید نوجوان داشتم که توسط شورای شعر کودک برگزیده کتاب سال شد و در کمتر از ۶ ماه به چاپ سوم رسید. یک مجموعه دیگر هم به نام «کفشم زمانی گاو بوده» داشتم ‌که آن هم به چاپ سوم رسید و می‌شود گفت که استقبال از این کتاب‌ها از دیگر کتاب‌های من بیشتر بوده است.

راه‌اندازی ۷۰ کتابخانه روستایی

وی در پایان به اهمیت دسترسی کودکان و نوجوانان به کتاب شعر و قصه اشاره کرد و گفت: امیدوارم روزی برسد که تمام کودکان ما امکان برخورداری از کتاب‌های شعر و داستان را داشته باشند. تلاش من هم این است که برای روستاهای سراسر کشور کتاب‌خانه تأسیس کنم تا بچه‌هایی که در روستا زندگی می‌کنند، دسترسی خوبی به کتاب‌های شعر و داستان داشته باشند. خوشبختانه تا امروز بالغ بر ۷۰ کتابخانه روستایی راه‌اندازی کردم و بنا دارم این کار را ادامه بدهم.